- Konu Başlıkları
- İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na
- Cumhuriyet'in Kuruluşu ve Tek Parti Dönemi
- Demokrat Parti'nin Kurucusu ve Cumhurbaşkanlığı Yılları
- 27 Mayıs Darbesi, Yassıada ve Sonraki Yıllar
Kapak Fotoğrafı Kaynak:Yeni Dönem
Mahmut Celâl Bayar (1883-1986), Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasi tarihinde önemli roller üstlenmiş bir devlet adamı, ekonomist ve siyasetçidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden başlayarak Türkiye Cumhuriyeti'nin çok partili hayata geçişine kadar uzanan siyasi kariyerinde, iktisat vekilliği, Mustafa Kemal Atatürk'ün son başbakanlığı ve Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanlığı gibi kritik görevlerde bulunmuştur. Asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanı olmasıyla da Türk siyasi tarihinde ayrı bir yere sahiptir.
Fotoğraf Kaynak:Yetkin Report
İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na
Siyasi hayata 1907 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katılarak başlayan Celâl Bayar, II. Meşrutiyet'in ardından partinin Bursa ve İzmir'deki teşkilatlarında sorumlu olarak görev aldı. Bu dönemde "Milli İktisat" politikasının savunucularından oldu. İzmir'in işgali tehlikesi belirince "Galip Hoca" takma adıyla Ege'de milli direniş hareketini örgütleyen isimler arasında yer aldı. Kurtuluş Savaşı boyunca Akhisar cephesinde alay komutanlığı yaptı ve hem son Osmanlı Meclis-i Mebusanı'na hem de Ankara'da kurulan ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne milletvekili olarak katıldı.
Cumhuriyet'in Kuruluşu ve Tek Parti Dönemi
Cumhuriyet'in ilanından sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün en yakın çalışma arkadaşlarından biri olan Bayar, özellikle ekonomi alanında önemli görevler üstlendi. 1924 yılında Atatürk'ün talimatıyla Türkiye İş Bankası'nı kurdu ve 1932 yılına kadar genel müdürlüğünü yaptı. Bu rolüyle, genç cumhuriyetin milli bir ekonomi oluşturma çabalarına öncülük etti. 1932-1937 yılları arasında İktisat Vekilliği (Ekonomi Bakanlığı) görevini yürüttü. 1937'de İsmet İnönü'nün ardından başbakanlık görevine getirildi ve Atatürk'ün son başbakanı oldu. Atatürk'ün vefatından sonra kısa bir süre daha bu görevde kalsa da 1939'da istifa etti.
Demokrat Parti'nin Kurucusu ve Cumhurbaşkanlığı Yılları
II. Dünya Savaşı yıllarında siyasi olarak daha geri planda kalan Celâl Bayar, savaşın ardından tek parti yönetimine karşı oluşan muhalif hareketin lideri konumuna geldi. 1946'da Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti'yi (DP) kurdu ve partinin ilk genel başkanı oldu. DP, 14 Mayıs 1950'de yapılan seçimlerde büyük bir zafer kazanarak iktidara geldi. Bu tarihi seçimin ardından Bayar, 22 Mayıs 1950'de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. 1950-1960 yılları arasında on yıl boyunca sürdürdüğü cumhurbaşkanlığı döneminde Türkiye, NATO'ya üye oldu ve Batı bloku ile ilişkilerini güçlendirdi.
Fotoğraf Kaynak: Independent Türkçe
27 Mayıs Darbesi, Yassıada ve Sonraki Yıllar
Celâl Bayar'ın cumhurbaşkanlığı ve Demokrat Parti iktidarı, 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi ile sona erdi. Müdahalenin ardından diğer DP yöneticileriyle birlikte tutuklanarak Yassıada'da kurulan Yüksek Adalet Divanı'nda "anayasayı ihlal" suçlamasıyla yargılandı. Yargılama sonucunda idama mahkûm edilen Bayar'ın cezası, ileri yaşı (78) nedeniyle müebbet hapse çevrildi. Kayseri Cezaevi'nde bir süre hapis yattıktan sonra sağlık sorunları nedeniyle 1966 yılında Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından affedildi. Serbest kaldıktan sonra eski DP'lilerin siyasi haklarının iadesi için mücadele etti. 22 Ağustos 1986'da 103 yaşında İstanbul'da hayatını kaybetti.
İçerik Kaynak: Wikipedia
