- Konu Başlıkları
- Mardin’den Dünyaya Uzanan Bir Bilim Hikâyesi
- Tıp Eğitimi ve İlk Görev Yılları
- DNA Onarımıyla Gelen Buluş
- Yale ve Kuzey Carolina Yılları: Bilimsel Üretimin Kalbi
- Bilimle Disiplin Arasında Bir Hayat
- Aziz & Gwen Sancar Vakfı: Bilimle Dayanışma
- Nobel’e Giden Yol: DNA’nın Şifresini Onarmak
- Bilimsel Katkılar ve Yayınları
- Uluslararası Ödüller ve Üyelikler
- Aziz Sancar’ın Mirası: Gelecek Nesillere Işık
Kapak Fotoğrafı Kaynak: Girişim ve Kariyer
Prof. Dr. Aziz Sancar, DNA onarımı konusundaki çığır açıcı araştırmalarıyla yalnızca Türk bilim tarihine değil, modern biyolojiye de yön vermiş bir bilim insanıdır. 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Sancar, yaşamını bilime, eğitime ve Türkiye’nin çağdaşlaşma ideallerine adamıştır.
Mardin’den Dünyaya Uzanan Bir Bilim Hikâyesi
8 Eylül 1946’da Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya gelen Aziz Sancar, sekiz çocuklu bir çiftçi ailesinin yedinci çocuğudur. İlk ve orta öğrenimini Mardin’de tamamladı. Lise yıllarında futbolcu olmak istese de, son sınıfta bu hedefinden vazgeçerek eğitimine yöneldi. Bilimsel merakı ve disiplinli çalışması, onu Türkiye’den çıkıp dünya biliminin merkezine taşıyacak yolculuğun başlangıcı oldu.
Fotoğraf Kaynak: Turkinform
Tıp Eğitimi ve İlk Görev Yılları
Sancar, 1963 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girdi ve 1969 yılında birincilikle mezun oldu.
İki yıl boyunca memleketi Savur’da doktor olarak görev yaptı. Daha sonra kazandığı NATO–TÜBİTAK bursu ile Johns Hopkins Üniversitesi’ne gitti. Ancak yaşadığı uyum zorlukları nedeniyle bir süreliğine Türkiye’ye döndü.
Bilimsel hedeflerinden vazgeçmeyen Sancar, daha sonra Dallas Texas Üniversitesi’ne geçerek burada Moleküler Biyoloji programına dahil oldu.
DNA Onarımıyla Gelen Buluş
Dallas’ta danışmanı Prof. Claud Stanley Rupert ile yürüttüğü çalışmalarda, “fotoliyaz” adı verilen bir enzimin DNA onarımındaki rolünü keşfetti. Bu çalışma, hücrelerin hasar gören DNA’larını nasıl onardığını açıklayan ilk modellerden biri oldu. 1977 yılında doktora derecesini aldı. Bu buluş, daha sonraki yıllarda kansere ve genetik hastalıklara yönelik tedavi araştırmalarının temelini oluşturdu.
Yale ve Kuzey Carolina Yılları: Bilimsel Üretimin Kalbi
1977–1982 yılları arasında Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde görev yaptı. Bu dönemde DNA onarım mekanizmaları üzerine yoğunlaştı ve nükleotit kesim onarımı alanındaki çalışmalarını sürdürdü. Yale’deki araştırmaları, DNA’nın kendini kopyalarken veya çevresel etkenlerle zarar gördüğünde nasıl onarıldığını detaylı biçimde ortaya koydu.
1997 yılından itibaren çalışmalarını ABD Kuzey Carolina Üniversitesi (Chapel Hill)’de sürdürmektedir. Burada Biyokimya ve Biyofizik Bölümü profesörü olarak DNA onarımı, biyolojik saat (sirkadiyen ritim) ve kanser biyolojisi üzerine araştırmalar yürütmektedir.
Fotoğraf Kaynak: Vikipedi
Bilimle Disiplin Arasında Bir Hayat
Sancar, bilimsel üretkenliğini olağanüstü bir çalışma temposuyla sürdürdü. Bir röportajında, “40 yaşıma kadar günde 18 saat çalıştım, sonra bunu 12 saate düşürdüm” sözleriyle bu disiplini özetlemiştir. Yaşamının merkezinde bilimsel araştırma, doğruluk ve hizmet kavramlarını temel almıştır.
Aziz & Gwen Sancar Vakfı: Bilimle Dayanışma
Aziz Sancar, eşi Prof. Dr. Gwen Boles Sancar ile birlikte, ABD’de okuyan Türk öğrencilerini desteklemek amacıyla Aziz & Gwen Sancar Vakfı’nı kurdu. Vakfa bağlı olarak kurulan “Carolina Türk Evi”, Kuzey Carolina’da Türk öğrencilerin konaklayabildiği ve kültürel etkinlikler düzenleyebildiği bir merkezdir. Sancar bu çalışmayı, “Türkiye’nin eğitimle kalkınması gerektiğine inancımın bir yansıması” olarak tanımlamaktadır.
Nobel’e Giden Yol: DNA’nın Şifresini Onarmak
Sancar’ın en büyük başarısı, DNA onarım mekanizmasını moleküler düzeyde açıklayan çalışmalarıdır.
2015 yılında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından, Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmüştür.
Fotoğraf Kaynak: Youtube
Bilimsel Katkılar ve Yayınları
Prof. Sancar bugüne kadar 400’ün üzerinde bilimsel makale ve 30’dan fazla kitap yayımlamıştır.
Çalışmaları, DNA onarımı, hücre döngüsü, biyolojik saat (sirkadiyen ritim) ve kanser biyolojisi alanlarını kapsamaktadır. Ayrıca kanser tedavisinde biyolojik saatin (günün belirli zaman dilimlerinde uygulanan ilaç tedavisi) kullanımına yönelik çalışmaları da büyük ses getirmiştir.
Uluslararası Ödüller ve Üyelikler
- Nobel Kimya Ödülü (2015, İsveç)
- ABD Ulusal Bilimler Akademisi Üyeliği (2005 – seçilen ilk Türk bilim insanı)
- Türkiye Bilimler Akademisi Asli Üyeliği (2006)
- Amerikan Kimya Cemiyeti Kuzey Carolina Seçkin Kimyager Ödülü (2001)
- Vehbi Koç Vakfı Ödülü, Okan Üniversitesi Onur Ödülü ve çok sayıda fahri doktora
Aziz Sancar’ın Mirası: Gelecek Nesillere Işık
Prof. Dr. Aziz Sancar, DNA onarımı konusundaki keşifleriyle yalnızca moleküler biyolojinin temel taşlarını değiştirmemiş, aynı zamanda Türk gençlerine bilimin gücünü göstermiştir. Bugün adı, hem Nobel madalyasıyla anılan bir Türk bilim insanı hem de Atatürk’ün bilimle aydınlanma vizyonunun yaşayan temsilcisi olarak tarihe geçmiştir.
İçerik Kaynağı: Üsküdar Üniversitesi, Vikipedi
