- Konu Başlıkları
- Gazi Yaşargil’in Hayatına Kısa Bir Bakış
- Eğitim Yılları ve Avrupa’ya Uzanan Yolculuk
- Zürih Yılları ve Bilimsel Atılım
- Modern Beyin Cerrahisinin Mimarı
- Eğitimci Kimliği ve Küresel Etkisi
- Ödüller ve Uluslararası Tanınırlık
- Bilim Kadar İnsanlığıyla da Hatırlandı
- Türkiye’ye Dönüş ve Hayat Felsefesi
Kapak Fotoğrafı Kaynak: Yeditepe
99 yaşında hayata veda eden Prof. Dr. Mahmut Gazi Yaşargil, tıp dünyasında açtığı çığır ve geliştirdiği tekniklerle modern beyin cerrahisinin yönünü değiştiren bir isim olarak tarihe geçti. Ankara’da başlayan yaşam yolculuğu, onu dünya çapında tanınan bir bilim insanı yaptı.
Fotoğraf Kaynak: Vikipedi
Gazi Yaşargil’in Hayatına Kısa Bir Bakış
1925 yılında Diyarbakır’ın Lice ilçesinde dünyaya gelen Mahmut Gazi Yaşargil, kaymakam olan babası Azmi Bey ve annesi Şehavet Hanım’ın dördüncü çocuğuydu. Aynı yıl aile Ankara’ya taşındı ve Yaşargil çocukluk ile gençlik yıllarını burada geçirdi.
Bilime önem veren bir ailede yetişen Yaşargil’in kardeşleri de tıp alanında kariyer yaptı: Erdem Yaşargil Basel’de kadın hastalıkları profesörü olurken, Günay Yaşargil Zürih’te nörofizyoloji profesörü olarak görev yaptı.
Eğitim Yılları ve Avrupa’ya Uzanan Yolculuk
Ortaöğrenimini Ankara Atatürk Lisesi'nde tamamlayan Yaşargil, 1943 yılında mezun oldu. Tıp eğitimi için Almanya’daki Friedrich Schiller Üniversitesi’ne kaydoldu; ancak İkinci Dünya Savaşı’nın zor koşulları nedeniyle 1945’te İsviçre’ye geçti.
Eğitimini Basel Üniversitesi'nde sürdürerek 1949 yılında mezun oldu. Kısa bir süre aynı üniversitenin Anatomi Enstitüsü’nde beyin anatomisi üzerine çalıştı, ardından nöroloji, psikiyatri, dahiliye ve genel cerrahi alanlarında asistanlık yaparak deneyim kazandı.
Zürih Yılları ve Bilimsel Atılım
1953’te Zürih Üniversitesi Beyin Cerrahisi Kliniği’nde Prof. Hugo Krayenbühl’ün yanında uzmanlık eğitimine başlayan Yaşargil, burada nöroşirürjiye olan tutkusunu geliştirdi.
1965’te yardımcı profesör unvanını aldı ve iki yıl boyunca Vermont Üniversitesi’nde mikrovasküler cerrahi üzerine çalıştı. 1973 yılında profesörlüğe yükselerek Zürih Üniversitesi Nöroşirürji Bölümü’nün başkanı oldu.
Modern Beyin Cerrahisinin Mimarı
Prof. Dr. Yaşargil, mikroskop kullanarak beyin ameliyatlarını yeni bir döneme taşıdı. 1967 yılında cerrahi mikroskopla ilk beyin baypas ameliyatını gerçekleştirdi.
Kullanılan ekipmanları yetersiz bulan Yaşargil, kendi tasarımlarını geliştirdi:
- Leyla retraktörü, beyin dokusunu koruyarak ameliyat alanını açmayı kolaylaştırdı.
- Kayan mikroskop sistemi, cerrahlara geniş bir görüş alanı sağladı.
- Mikroklipsler, damar cerrahisinde devrim yarattı ve bugün hâlâ kullanılmaktadır.
Bu yeniliklerle Yaşargil, mikroskobik cerrahinin temellerini atan isim olarak kabul edildi.
Eğitimci Kimliği ve Küresel Etkisi
1953–1993 yılları arasında görev yaptığı Zürih Üniversitesi’nde Yaşargil, yalnızca ameliyatlarıyla değil, yetiştirdiği öğrencilerle de tıp tarihine geçti. Zürih’teki mikrocerrahi laboratuvarında 3 binden fazla cerraha eğitim verdi.
1994 yılında Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne katıldı ve burada da çalışmalarını sürdürdü. Hayatı boyunca 15 binden fazla ameliyat yaptığı tahmin ediliyor.
Ödüller ve Uluslararası Tanınırlık
Prof. Yaşargil, kariyeri boyunca sayısız ödüle layık görüldü.
- 1999’da Amerikan Nörolojik Cerrahlar Kongresi tarafından “1950–2000 Yüzyılın Beyin Cerrahı” seçildi.
- Aynı yıl Avrupa Nörolojik Cerrahlar Birliği Onur Madalyası’nı kazanan ilk Türk oldu.
- 2000’de Türkiye Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası ve TÜBA Bilim Ödülü’ne layık görüldü.
- Ayrıca Oxford, Hacettepe, Lima ve Jena üniversitelerinden fahri doktora unvanları aldı.
Bugün adı, Oxford, Little Rock ve Pekin’deki mikrocerrahi laboratuvarlarında yaşatılmaktadır.
Fotoğraf Kaynak: Sözcü
Bilim Kadar İnsanlığıyla da Hatırlandı
Yaşargil, yalnızca bilim insanı olarak değil, insani yönüyle de öne çıktı. Ankara Atatürk Lisesi’nden sınıf arkadaşı olan şair Can Yücel ile uzun yıllar süren bir dostlukları vardı.
Eşi Dianne Bader-Gibson ile 1975’te evlendi ve üç çocuk sahibi oldu: Leyla, Ceylan ve Can.
Türkiye’ye Dönüş ve Hayat Felsefesi
1960 darbesi sırasında yurt dışında bulunduğu için vatandaşlıktan çıkarılan Yaşargil, 1988’de dönemin Başbakanı Turgut Özal’ın desteğiyle Türkiye’ye dönebildi. 2013 yılında Türkiye’ye kesin dönüş yaptığında, “Benim içimde çocukluğumdan beri bitmeyen bir merak var” sözleriyle bilime olan bağlılığını özetledi.
Prof. Dr. Mahmut Gazi Yaşargil, bilimsel mirasıyla yalnızca Türk tıbbının değil, dünya nöroşirürjisinin de en parlak isimlerinden biri olarak anılmaya devam ediyor.
