- Konu Başlıkları
- Çocukluk ve Eğitim Yılları: Türkiye’den Yale’e Uzanan Yol
- Yale Üniversitesi’nde Profesörlük ve Dünya Çapında Başarılar
- Kuantum Kimyasında Çığır Açan Çalışmaları
- Türkçe’nin Bilim Dili Olması İçin Verdiği Mücadele
- Yayınları ve Eserleri
- Ödülleri ve Onurları
- Kişisel Yaşamı ve Ölümü
- Oktay Sinanoğlu’nun Mirası: İlham Veren Bir Bilim İnsanı
Kapak Fotoğrafı Kaynak: AA
Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu (1935–2015), Türk bilim insanı, kuramsal kimyacı, moleküler biyolog, matematikçi ve dil savunucusudur. Kuramsal kimya, kuantum fiziği, moleküler biyoloji ve matematik alanlarındaki çalışmalarıyla uluslararası düzeyde tanınmış; ayrıca Türkçe’nin korunması ve bilim dili olarak yaşatılması yönündeki görüşleriyle de kamuoyunda etkili olmuştur.
Çocukluk ve Eğitim Yılları: Türkiye’den Yale’e Uzanan Yol
Oktay Sinanoğlu, 25 Şubat 1935 tarihinde, babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu’nun Türkiye Başkonsolosu olarak görev yaptığı İtalya’nın Bari kentinde doğmuştur. Çocukluk yıllarını Türkiye’de geçirmiş, erken yaşta bilime ilgi duymaya başlamıştır.
1953 yılında TED Yenişehir Lisesi’ni birincilikle bitirmiştir. Türk Eğitim Derneği (TED) tarafından burslu olarak ABD’ye gönderilmiş; 1956’da Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley) Kimya Mühendisliği bölümünü birincilikle tamamlamıştır. 1957’de Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de yüksek lisansını tamamlamış ve “Yüksek Kimya Mühendisi” unvanı almıştır. 1959’da Berkeley Üniversitesi’nde “Kuramsal Kimya” alanında doktorasını iki yılda tamamlamış, bu süreçte ABD Atom Enerjisi Merkezi’nde araştırmalar yapmıştır.
Fotoğraf Kaynak: Milliyet
Yale Üniversitesi’nde Profesörlük ve Dünya Çapında Başarılar
1961 yılında Harvard ve Yale Üniversiteleri’nde ders vermeye başlamış, 26 yaşında profesör unvanını kazanmıştır. 1963 yılında “dünyanın en genç profesörü” olarak tarihe geçmiş, New York Times tarafından “Yale’in 28 yaşındaki en genç kimyacısı” başlığıyla tanıtılmıştır.
Kuramsal kimya alanında geliştirdiği modeller, atom ve molekül etkileşimlerini matematiksel olarak açıklamaya yöneliktir. Türkiye’de kuramsal kimyanın kurucusu kabul edilir.
1973 yılında Almanya’nın Alexander von Humboldt Bilim Ödülü’nü kazanan ilk Türk bilim insanı olmuştur.
1975’te Japonya Sekin Bilim Ödülü’nü kazanmış, aynı yıl özel bir yasa ile “Türkiye Cumhuriyeti Profesörü” unvanı verilmiştir.
1962’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından “Danışman Profesör” unvanı kendisine özel olarak verilmiştir. 1976’da Türkiye Cumhuriyeti Özel Elçisi olarak Japonya’ya gönderilmiş; iki ülke arasında kültür, eğitim ve bilim ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Kuantum Kimyasında Çığır Açan Çalışmaları
Sinanoğlu, bilimsel kariyeri boyunca kuantum kimyası, moleküler biyoloji ve matematik alanlarında yüzlerce teori geliştirmiştir. Bu çalışmalarıyla dünya bilim literatürüne önemli katkılar yapmıştır. İki kez Nobel Kimya Ödülü’ne aday gösterilmiştir.
Canlıların genetik yapısını belirleyen DNA kod çözümlemesi üzerine teorik çalışmalar yürütmüş ve biyolojik kimliklerin oluşumuna dair kuramsal modeller geliştirmiştir.
Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi’nin üyeleri arasına seçilmiş, TÜBİTAK Bilim Ödülü, Sedat Simavi Ödülü, İLESAM Üstün Hizmet Ödülü, Yılın Bilim Adamı ve Yılın Fikir Adamı gibi birçok ulusal ödül kazanmıştır. 2005 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencileri tarafından “Yılın En Beğenilen Bilim İnsanı” seçilmiştir.
Türkçe’nin Bilim Dili Olması İçin Verdiği Mücadele
1980’li yıllardan itibaren Sinanoğlu, Türkiye’deki eğitim sistemine, yabancı dille öğretime ve kültürel bağımsızlığa dair eleştirilerde bulunmuştur. “Türkçe giderse Türkiye gider” sözleriyle özetlenen görüşü, dilin ulusal kimliğin temel unsuru olduğunu vurgulamaktadır.
Sinanoğlu, yabancı dille eğitimi kültürel bağımlılığın başlangıcı olarak görmüş; Türkçenin bilim dili olarak kullanılmasını savunmuştur. Birçok konferans ve makalesinde, “Bir ülkeyi sömürgeleştirmenin ilk adımı dilini yok etmektir” görüşünü dile getirmiştir.
Türkçe üzerine yaptığı değerlendirmelerde, dilin kültürle bağını şu sözlerle açıklamıştır: “Kültürün gitmişse her şeyin gitmiş demektir. Gönlü yüzdüren dildir. Toplumun gönlüne de kültür deriz. Türkçe matematik gibi bir dildir.”
Fotoğraf Kaynak: NHaber
Yayınları ve Eserleri
Sinanoğlu, bilimsel yayınlarının yanı sıra eğitim, kültür ve dil konularında çok sayıda kitap kaleme almıştır.
Başlıca eserleri şunlardır:
Adam
Göçmen Hamamı
Bye Bye Türkçe
Hedef Türkiye
Dayatmalar Kabusu
İlerisi İçin
Ne Yapmalı
2050’ye 5 Kala: Dünyanın 105 Yıllık Tarihi
Yeni Bilim Ufukları (3 cilt)
Eserlerinde Türkiye’nin eğitim politikaları, kültürel bağımsızlık ve bilimsel düşüncenin gelişimi gibi temaları işlemiştir.
Ödülleri ve Onurları
Alexander von Humboldt Bilim Ödülü (1973, Almanya)
Uluslararası Sekin Bilim Ödülü (1975, Japonya)
TÜBİTAK Bilim Ödülü (ilk alanlar arasında)
Sedat Simavi Bilim Ödülü
İLESAM Üstün Hizmet Ödülü (1995)
Yılın Fikir Adamı ve Bilim Adamı Ödülleri
Yılın Yıldızları – En Beğenilen Bilim İnsanı (Yıldız Teknik Üniversitesi, 2005)
Kişisel Yaşamı ve Ölümü
Oktay Sinanoğlu, opera sanatçısı Esin Afşar’ın ağabeyidir. Yaşamının son döneminde ABD’nin Miami kentinde bulunmuş, solunum yetmezliği nedeniyle 19 Nisan 2015 tarihinde 80 yaşında vefat etmiştir. Naaşı Türkiye’ye getirilmiş ve İstanbul Karacaahmet Mezarlığı’nda defnedilmiştir.
Oktay Sinanoğlu’nun Mirası: İlham Veren Bir Bilim İnsanı
Oktay Sinanoğlu, hem bilim hem de dil ve kültür alanında yaptığı çalışmalarla Türkiye’nin önde gelen entelektüellerinden biri olarak kabul edilmektedir. Kuramsal kimya ve kuantum fiziği alanındaki çalışmalarıyla dünya bilim literatürüne katkıda bulunmuş; aynı zamanda Türkçe’nin korunması ve bilim dili olarak güçlendirilmesi için önemli bir fikir mirası bırakmıştır.
