- Konu Başlıkları
- Tıp Eğitimi ve Akademik Kariyerin İlk Yılları
- Akademik ve Tıbbi Kariyer
- Dermatoloji ve Cüzzam Hastalığı Üzerine Çalışmaları
- Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin Kuruluşu
- Eğitimde Fırsat Eşitliği İçin Mücadelesi
- Ödülleri
- Yayımları ve Bilimsel Katkıları
- Kişisel Yaşamı ve Ölümü
- Mirası ve Anısına Düzenlenen Etkinlikler
Kapak Fotoğrafı Kaynak: ÇYDD
Prof. Dr. Türkan Saylan (13 Aralık 1935 – 18 Mayıs 2009), Türk tıp doktoru, akademisyen, yazar ve insan hakları savunucusudur. Türkiye’de cüzzam (lepra) hastalığıyla mücadelede öncü olmuş, tıbbi çalışmaları ve toplumsal projeleriyle hem sağlık hem de eğitim alanlarında kalıcı etkiler bırakmıştır. Aynı zamanda Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD)’nin kurucularından ve uzun yıllar genel başkanıdır.
Tıp Eğitimi ve Akademik Kariyerin İlk Yılları
Türkan Saylan, 1935 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası Fasih Galip Bey, Cumhuriyet döneminin ilk müteahhitlerindendir; annesi Lilimina Reimann İsviçre kökenli olup evlendikten sonra Leyla adını almıştır.
Beş kardeşin en büyüğü olan Saylan, 1944–1946 yıllarında Kandilli İlkokulu’nda, 1946–1953 yılları arasında ise Kandilli Kız Lisesi’nde öğrenim görmüştür.
1963 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, 1964–1968 yılları arasında SSK Nişantaşı Hastanesi'nde Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanlığını tamamlamıştır.
Fotoğraf Kaynak: ÇYDD
Akademik ve Tıbbi Kariyer
1968 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı’nda başasistan olarak göreve başlamıştır. 1971’de İngiltere’de İngiliz Kültür Heyeti bursuyla ileri eğitim almış; 1972’de doçent, 1977’de profesör olmuştur. 1982–1987 yılları arasında Dermatoloji Anabilim Dalı Başkanlığı, 1981–2001 yılları arasında Lepra Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü görevlerini yürütmüştür.
Ayrıca, 1990 yılında kurulan Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin kuruluşunda yer almış, 1996’ya kadar müdür yardımcılığı yapmıştır. 2002 yılı sonuna kadar dermatoloji kliniğinde öğretim üyesi olarak çalışmış ve 13 Aralık 2002’de emekli olmuştur.
Dermatoloji ve Cüzzam Hastalığı Üzerine Çalışmaları
Türkan Saylan, 1976 yılından itibaren cüzzam (lepra) hastalığı üzerine yoğunlaşmıştır.
Türkiye’de bu hastalıkla mücadele amacıyla Cüzzamla Savaş Derneği ve Cüzzamla Savaş Vakfı’nı kurmuştur. Lepra tedavi ve araştırma alanında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ile çeşitli projeler yürütmüş, 2006’ya kadar DSÖ’nün lepra danışmanlığını yapmıştır. Ayrıca Uluslararası Lepra Birliği (ILU)’nun kurucu üyesi ve başkan yardımcısıdır. 1981–2002 yılları arasında Sağlık Bakanlığı İstanbul Lepra Hastanesi Başhekimliği görevini gönüllü olarak yürütmüştür. 1986 yılında Hindistan’da kendisine Uluslararası Gandhi Ödülü verilmiştir.
Fotoğraf Kaynak: Haber Ekspress
Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin Kuruluşu
1989 yılında kurulan Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD)’nin kurucularından biridir.
Dernek, “Atatürk ilke ve devrimlerini korumak ve çağdaş eğitim yoluyla çağdaş topluma ulaşmak” amacıyla faaliyet göstermektedir. Saylan, dernek başkanı olarak özellikle kız çocuklarının eğitimi, eğitimde fırsat eşitliği ve laiklik konularında öncü çalışmalar yürütmüştür.
Ayrıca Öğretim Üyeleri Derneği (1990), Kandilli Kız Lisesi Kültür ve Eğitim Vakfı (KANKEV) ve Türkiye Çağdaş Yaşamı Destekleme Vakfı (TÜRKÇAĞ)’nın kurucuları arasındadır. 2007 yılında düzenlenen Cumhuriyet mitinglerinin organizasyonlarında da yer almıştır.
Eğitimde Fırsat Eşitliği İçin Mücadelesi
Türkan Saylan, "Bir kız çocuğu eğitilirse, bir aile aydınlanır; bir aile aydınlanırsa, bir toplum dönüşür" felsefesine yürekten inanıyordu. ÇYDD'nin liderliğinde, Türkiye'nin en büyük eğitim seferberliklerinden birini başlattı. Özellikle kırsal kesimlerde, maddi imkansızlıklar veya toplumsal baskılar nedeniyle okuyamayan kız çocuklarına ulaşmak için yola çıktı. "Baba Beni Okula Gönder" ve "Kardelenler" gibi projelerle on binlerce kız çocuğuna burs imkanı sağlandı.
Ödülleri
Türkan Saylan, sağlık, eğitim ve insan hakları alanındaki çalışmaları nedeniyle çok sayıda ödüle layık görülmüştür.
Bunlardan bazıları:
Uluslararası Gandhi Ödülü (1986, Hindistan)
Atatürk İlke ve Devrimleri Ödülü, İstanbul Üniversitesi (1996)
Ülkemizde Yılın Kadını Ödülü (1990)
Atatürkçü Düşünceye Hizmet Ödülü, İncirli Lions (1996)
Kuvayi Milliye Ödülü, Haliç Rotary (1997)
Uğur Mumcu–Muammer Aksoy Ödülü, ADD İstanbul Şubesi (1999)
Vehbi Koç Ödülü (2009)
Kabataşlılar Derneği Ahmet Taner Kışlalı “Aydın İnsan” Onur Ödülü (2009)
Ayrıca çeşitli akademiler ve sivil toplum kuruluşları tarafından yaşamı boyunca 30’dan fazla ödülle onurlandırılmıştır.
Yayımları ve Bilimsel Katkıları
2005 yılı itibarıyla toplam 440 bilimsel ve sosyal yayını bulunmaktadır.
Bunların 50’si uluslararası dergilerde yayımlanan tıbbi makalelerdir.
Yayımları arasında:
1. Basamak Sağlık Hizmetlerinde Deri ve Zührevi Hastalıklar El Kitabı
Cumhuriyetin Bireyi Olmak (I ve II)
At Kız
Geçmişten Geleceğe Radyo Cumhuriyet’te Çağdaş İnsan Söyleşileri
Güneş Umuttan Şimdi Doğar (biyografi – Mehmet Zaman Saçlıoğlu tarafından)
Yapıcılığın Gücü (Zehra İpşiroğlu söyleşisi)
Araştırmaları ve makaleleri, Türkiye’de dermatoloji ve halk sağlığı alanlarında önemli kaynaklar arasında yer almaktadır.
Kişisel Yaşamı ve Ölümü
1957 yılında evlenmiş, bu evlilikten iki oğlu olmuştur; biri grafiker, diğeri hekimdir.
İki torunu bulunmaktadır. Saylan, 17 yıl boyunca meme kanseriyle mücadele etmiş ve 18 Mayıs 2009 tarihinde, 73 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir. Vefatı sırasında ÇYDD Genel Başkanlığı, Cüzzamla Savaş Derneği ve Vakfı, TÜRKÇAĞ Vakfı ve KANKEV başkanlıklarını sürdürmekteydi. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.
Mirası ve Anısına Düzenlenen Etkinlikler
Türkan Saylan’ın adı, birçok okul, kültür merkezi ve sosyal proje ile yaşatılmaktadır. 2010 yılından itibaren Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği tarafından Türkan Saylan Sanat ve Bilim Ödülleri verilmektedir. 2018 yılında Maltepe Türkan Saylan Kültür Merkezi açılmıştır.
Yaşamı, Ayşe Kulin’in 2009’da yayımladığı Tek ve Tek Başına: Türkan adlı romana ve 2010–2011 yıllarında yayımlanan “Türkan” dizisine konu olmuştur. 2023 yılında gazeteci Özlem Özdemir tarafından hazırlanan Türkan: Bir Bilim Kadınının Öyküsü adlı belgesel filmi, doğum gününde ilk kez gösterilmiştir.
Türkan Saylan, tıp, eğitim ve insan hakları alanlarında Türkiye’nin en etkili figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Cüzzamla mücadeledeki tıbbi başarıları ve kadınların eğitimine yönelik toplumsal katkılarıyla, Cumhuriyet değerlerini temsil eden önemli bir bilim insanı ve sivil toplum lideridir.
İçerik Kaynağı: Vikipedi, https://turkansaylan.mugla.bel.tr/hayati/
